Click here for the english version

Het is nogal wat om je gebied open te stellen voor vluchtelingen uit een buurland. Grote groepen ontheemden die een veilig onderkomen zoeken. Irak en Libanon deden het toen de burgeroorlog in Syrië escaleerde. In een Kamerbrief over de beleidsevaluatie van Nederlandse steun aan opvang van Syrische vluchtelingen in de regio is positieve waardering voor het partnerschap met VNG International. Het ministerie van Buitenlandse Zaken ziet in het Sustainable Development through Improved Local Governance (SDLG)-programma een goed handvat om met lokale overheden samen te werken. Het versterken van lokale overheden is daarin een belangrijk uitgangspunt. Zodat de situatie van ontheemden en gastgemeenschappen kan verbeteren.

Miriam Collaris is als projectmanager van VNG International betrokken bij de versterking van lokale overheden in Irak. ‘Gemeenten zijn verantwoordelijk voor diensten als afvalverwerking, toegang tot water en de inrichting van de leefomgeving. Door de toestroom van ontheemden is een enorme druk gekomen op deze diensten. Dat leidt soms tot fricties binnen communities. Dat doet iets in de maatschappelijke verhoudingen.’ Miriam reist regelmatig naar Irak om projecten te begeleiden. Gemeente Rheden is een van de Nederlandse gemeenten die good practices delen. Zij delen bijvoorbeeld hun kennis en ervaring over dienstverlening rondom afvalverwerking.

Luisteren naar álle inwoners

Als het gaat om opvang in de regio, laat VNG International in Irak en Libanon zien dat ‘inclusieve besluitvorming’ kou uit de lucht kan nemen. Miriam: ‘We moedigen zowel vluchtelingen als gastgemeenschappen aan om hun wensen en behoeften kenbaar te maken. In het programma is ruimte voor alle groepen in de samenleving om het gesprek aan te gaan met de lokale autoriteiten. We helpen de lokale overheid om met een open houding te luisteren.’ Deze gesprekken zijn onderdeel van het SDLG-programma, gefinancierd door het ministerie van Buitenlandse Zaken. ‘Dit doen we in totaal in 12 landen.’ In Libanon, Irak, Kenia en Uganda wordt gewerkt aan het thema migratie. De projectmanagers van VNG International faciliteren de consultatiegesprekken en laten mensen zelf ontdekken wat dialoog oplevert.

Je gemeente weten te vinden

Wat levert dit concreet op? Miriam geeft een voorbeeld. ‘In een van de consultatiegesprekken kwam naar voren dat het dak van een aantal schoolgebouwen in het Sheikhan District lekte. Dat is een regio waar ook ontheemden worden opgevangen. Kinderen misten een plek om buiten te spelen in de schoolpauzes. Het werd de lokale overheid duidelijk dat de renovatie van scholen in deze gastgemeenschap belangrijk was. Deze aanpak zorgde als een katalysator voor verdere financiering. Nieuwe investeerders werden aangetrokken.’ Miriam legt uit hoe bijzonder dit is. ‘Vanuit Nederlands perspectief klinkt dit allemaal heel logisch, maar dit zijn omgevingen waar dat allemaal niet zo vanzelfsprekend is. Het mooie is dat we hiermee dus ook laten zien dat een gemeente heel zichtbaar positieve impact kan hebben op het leven van de inwoners. Dat vertrouwen is cruciaal voor een duurzame impact.’

Onnodige bureaucratie tegengaan

VNG International helpt ook om de interbestuurlijke verhoudingen te verbeteren. De budgetregels in Irak zijn enorm belemmerend voor de lokale overheid. Gemeenten moeten voor vele uitgaven goedkeuring van de minister krijgen. ‘En dat moet dan ook nog eens op papier. Denk je eens in wat voor effect deze bureaucratie heeft op het organiseren van voorzieningen voor vluchtelingen. Dat verliep allemaal heel moeizaam,’ zegt Miriam. VNG International heeft geholpen deze overheden bij elkaar te brengen in een werkgroep. Dankzij dit gezamenlijk zoeken naar oplossingen, is er nu bijvoorbeeld gelukkig een mandaat gekomen voor bepaalde financiële uitgaven. Daarmee kunnen gemeenten het verschil maken voor de inwoners.

Constructieve dialoog voortzetten

Zo’n inclusieve benadering van vluchtelingenopvang vraagt ook in de toekomst veel aandacht voor samenwerking met lokale overheden in Libanon en Irak, en andere landen die grote groepen vluchtelingen opvangen. In de Kamerbrief schrijft de minister over het belang van steun voor opvang in de regio, en benadrukt hij dat duurzame resultaten niet vanzelfsprekend zijn. ‘Onderhoud de dialoog met opvanglanden en heb een open houding voor alternatieve werkwijzen,’ zegt de minister, ‘zelfs als belangen en perspectieven ver uit elkaar liggen.’ Miriam ziet dat ook zo. ‘Het belang van een constructieve dialoog blijft. Wij blijven ons binnen het partnerschap met het ministerie hiervoor inzetten. Het is een zaak van lange adem om gewonnen vertrouwen uit te bouwen.' 

Verder lezen?

De Tweede Kamer is half maart geïnformeerd over de uitkomsten van de beleidsevaluatie van de Directie Internationaal Onderzoek en Beleidsevaluatie (IOB) van het ministerie van Buitenlandse Zaken. De Nederlandse initiatieven leverden op de korte termijn positieve effect op voor de Syrische vluchtelingen en de gastgemeenschappen waar zij verbleven. Dat geldt ook voor de projecten van VNG International in Irak en Libanon.
Link naar Kamerbrief/ evaluatie: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2024/03/11/kamerbrief-inzake-beleidsreactie-op-iob-evaluatie-nederlandse-steun-aan-opvang-van-vluchtelingen-in-de-syrie-regio-2016-2021